Trong hoạt động xuất nhập khẩu hiện đại, điều kiện thương mại quốc tế (International Commercial Terms – Incoterms) được xem là “ngôn ngữ chung” giúp người mua và người bán hiểu rõ trách nhiệm, chi phí và rủi ro trong giao dịch toàn cầu. Không nắm rõ Incoterms, doanh nghiệp dễ rơi vào tranh chấp, phát sinh chi phí hoặc thậm chí chịu rủi ro ngoài ý muốn.

Bài viết này giải thích chi tiết, dễ hiểu nhưng vẫn mang tính chuyên môn cao về điều kiện thương mại quốc tế, giúp bạn dù là người mới hay giàu kinh nghiệm đều có thể áp dụng ngay vào thực tế. Vậy các bạn hãy cùng Han Exim tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!

1. Điều kiện thương mại quốc tế là gì?

Điều kiện thương mại quốc tế (Incoterms) là bộ quy tắc do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành nhằm thống nhất cách hiểu giữa người bán và người mua về:

• Ai chịu trách nhiệm chi phí vận chuyển?

• Ai chịu rủi ro tại từng thời điểm của hành trình hàng hóa?

• Ai làm thủ tục hải quan xuất khẩu – nhập khẩu?

• Điểm chuyển giao rủi ro nằm ở đâu?

Incoterms không phải là luật bắt buộc, nhưng được công nhận và sử dụng phổ biến toàn cầu. Hầu hết các hợp đồng ngoại thương đều trích dẫn Incoterms để tránh hiểu lầm và rủi ro.

2. Vai trò của điều kiện thương mại quốc tế đối với doanh nghiệp

2.1. Giảm thiểu tranh chấp

Một hợp đồng không ghi điều kiện thương mại rõ ràng rất dễ dẫn đến tranh chấp: “Ai chịu phí local charges?”, “Ai lo thủ tục hải quan nhập khẩu?”, “Ai trả DET – DEM – Storage?”
Incoterms quy định rõ ràng từng trách nhiệm.

2.2. Tiết kiệm chi phí

Hiểu đúng điều kiện thương mại giúp doanh nghiệp đàm phán tốt hơn, chọn điều kiện có lợi về chi phí và phù hợp với năng lực logistics của mình.

2.3. Tối ưu chuỗi cung ứng

Khi biết rõ điểm chuyển giao rủi ro, doanh nghiệp dễ dàng lựa chọn đối tác vận chuyển, bảo hiểm và lên kế hoạch giao hàng chính xác.

2.4. Tăng tính chuyên nghiệp trong giao dịch quốc tế

Hiểu Incoterms là tiêu chí cho thấy doanh nghiệp có năng lực ngoại thương, thường giúp nâng cao uy tín khi tiếp cận khách hàng quốc tế.

3. Tổng quan các điều kiện thương mại quốc tế Incoterms 2020

Incoterms 2020 phiên bản cập nhật mới nhất gồm 11 điều kiện chia thành 4 nhóm chính: E, F, C, D.

Nhóm E (1 điều kiện) – Giao hàng tại cơ sở

- EXW – Ex Works (Giao tại xưởng)
Người bán giao hàng tại kho mình, người mua chịu toàn bộ chi phí & rủi ro từ đây.

Dành cho: người mua có kinh nghiệm logistics.

Nhóm F (3 điều kiện) – Người bán giao hàng cho bên vận chuyển do người mua chỉ định

- FCA – Free Carrier (Giao cho người chuyên chở)

- FAS – Free Alongside Ship (Giao dọc mạn tàu)

- FOB – Free On Board (Giao lên tàu)

Lưu ý: FOB chỉ nên dùng đường biển. Với container nên dùng FCA để giảm rủi ro.

Nhóm C (4 điều kiện) – Người bán trả chi phí vận chuyển chính

- CPT – Carriage Paid To (Cước phí trả tới)

- CIP – Carriage and Insurance Paid To (Cước phí và bảo hiểm trả tới)

- CFR – Cost and Freight (Tiền hàng và cước phí)

- CIF – Cost, Insurance and Freight (Tiền hàng, bảo hiểm và cước phí)

Dù người bán trả cước vận chuyển, rủi ro vẫn chuyển sang người mua khi giao hàng cho người vận chuyển đầu tiên.

Nhóm D (3 điều kiện) – Người bán chịu gần như toàn bộ chi phí đến nơi

- DAP – Delivered At Place (Giao tại nơi đến)

- DPU – Delivered at Place Unloaded (Giao đã dỡ hàng)

- DDP – Delivered Duty Paid (Giao đã nộp thuế)

DDP là điều kiện “nặng nhất” cho người bán vì phải làm cả thủ tục nhập khẩu tại nước người mua.

Xem thêm: Cách xác định doanh nghiệp chế xuất: Hướng dẫn đầy đủ và dễ hiểu

4. Phân tích từng điều kiện chuyên sâu và dễ áp dụng

Dưới đây là phân tích thực tế giúp doanh nghiệp lựa chọn điều kiện phù hợp.

4.1. EXW – Dùng khi nào?

- Phù hợp khi người mua có hệ thống logistics mạnh.

- Rủi ro dồn hết cho người mua.

- Tuy nhiên khó áp dụng nếu người mua thiếu năng lực vận chuyển nội địa nước xuất khẩu.

Sai lầm phổ biến:
Người bán chọn EXW nhưng lại tự hỗ trợ bốc hàng → dễ tạo tranh chấp khi xảy ra hư hại.

4.2. FOB & CIF – Cặp điều kiện gây hiểu lầm nhiều nhất

FOB đúng bản chất:

- Người bán giao hàng khi hàng qua lan can tàu tại cảng bốc.

- Người mua thuê tàu.

CIF đúng bản chất:

- Người bán thuê tàu + mua bảo hiểm mức tối thiểu.

- Nhưng rủi ro chuyển sang người mua ngay khi hàng lên tàu.

Điều cần chú ý:

- FOB & CIF KHÔNG phù hợp với hàng container.

- Chỉ dùng cho hàng rời hoặc hàng xếp trực tiếp lên tàu.

4.3. FCA – Giải pháp tốt nhất cho container

Incoterms 2020 khuyến nghị dùng FCA thay FOB vì:

- Điểm giao hàng linh hoạt (kho người bán, ICD, cảng...).

- Hạn chế rủi ro khi hãng tàu lấy container trước khi lên tàu.

4.4. DDP – Nguy hiểm cho người bán nếu không nắm rõ luật nhập khẩu nước bạn

Người bán phải chịu: thuế nhập khẩu, VAT, giấy phép nhập khẩu (nếu có), xử lý kiểm định. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam bị “kẹt” khi giao DDP vào Mỹ hoặc EU vì quy định rất phức tạp.

5. Chọn điều kiện thương mại quốc tế như thế nào cho phù hợp?

Để chọn đúng, doanh nghiệp cần xem xét 5 yếu tố:

5.1. Năng lực logistics của mỗi bên

- Có thuê tàu được không?

- Có đội ngũ làm thủ tục hải quan chuyên nghiệp không?

Nếu yếu → nên để đối tác chịu phần phức tạp.

5.2. Tính chất hàng hóa

- Hàng container → ưu tiên FCA, CPT, CIP

- Hàng rời → FOB, CFR, CIF

5.3. Thị trường xuất khẩu

- Mỹ, Canada, EU có nhiều quy định → tránh DDP nếu bạn thiếu kinh nghiệm nhập khẩu.

5.4. Chi phí & đàm phán giá

Điều kiện nào giúp tối ưu chi phí tổng thể? Đôi khi giá CIF rẻ hơn FOB nếu người bán có hợp đồng cước tốt.

5.5. Mức độ kiểm soát rủi ro

Nếu bạn cần kiểm soát hành trình hàng hóa → chọn điều kiện C (CIF/CIP/CPT). Nếu bạn muốn giảm trách nhiệm → chọn nhóm F hoặc E.

6. Những sai lầm phổ biến khi sử dụng điều kiện thương mại quốc tế

Dùng FOB/CIF cho hàng container

→ Rủi ro khi hàng chưa được xếp lên tàu nhưng đã xảy ra tổn thất.

Không trích dẫn phiên bản Incoterms

Phải ghi:
“FOB Ho Chi Minh Port – Incoterms 2020”
→ Tránh hiểu lầm khi đối tác áp phiên bản cũ.

Hiểu sai về rủi ro và chi phí

Nhiều người nhầm rằng người trả cước là người chịu rủi ro. Không đúng! Rủi ro và chi phí là hai khái niệm tách rời.

Không quy định rõ địa điểm

Ví dụ chỉ ghi “FCA Việt Nam” → hoàn toàn vô nghĩa.
Phải ghi:
FCA – Kho ABC Logistic, KCN VSIP 2, Bình Dương – Incoterms 2020

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp, hiểu và vận dụng đúng điều kiện thương mại quốc tế không chỉ giúp doanh nghiệp giảm rủi ro mà còn tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Incoterms là công cụ cần thiết cho mọi giao dịch ngoại thương từ người mới đến chuyên gia.

Một doanh nghiệp am hiểu Incoterms luôn có lợi thế trong đàm phán, tránh được chi phí phát sinh và xây dựng được chuỗi cung ứng chuyên nghiệp hơn.

Nếu bạn đang vận hành doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hãy coi Incoterms như kim chỉ nam không thể thiếu để đảm bảo mỗi lô hàng đều an toàn, đúng hạn và đúng pháp lý. Đừng quên theo dõi Fanpage của Han Exim để không bỏ lỡ những kiến thức hay và các kỹ năng mềm về xuất nhập khẩu nhé!

 

—————————————————————————
CLB Yêu Xuất Nhập Khẩu Hà Nội (HAN EXIM CLUB)
Đào tạo nghiệp vụ Xuất nhập khẩu & Logistics
Mobile: 0906246584 0986538963
Add: số 18 ngõ 67 Chùa Láng, quận Đống Đa, Hà Nội

Website: https://hanexim.edu.vn
Fanpage: https://www.facebook.com/giasuxuatnhapkhau
Facebook: https://www.facebook.com/lophocxuatnhapkhau