Hàng hóa xuất nhập khẩu là các sản phẩm, nguyên liệu, thiết bị hoặc thành phẩm được đưa ra hoặc đưa vào lãnh thổ quốc gia để phục vụ hoạt động thương mại quốc tế. Đây là hoạt động trao đổi kinh tế quan trọng, kết nối giữa thị trường trong nước và quốc tế, giúp lưu thông hàng hóa, phát triển sản xuất và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Vậy các bạn hãy cùng Han Exim tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!
1. Phân loại hàng hóa xuất nhập khẩu
Hàng hóa xuất nhập khẩu được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau để phục vụ công tác quản lý, tính thuế và hoạch định chiến lược kinh doanh.
1.1. Theo hoạt động thương mại
- Hàng xuất khẩu: Sản phẩm được bán ra nước ngoài để thu ngoại tệ.
- Hàng nhập khẩu: Hàng hóa được mua từ nước ngoài để tiêu dùng hoặc sản xuất trong nước.
- Tạm nhập – tái xuất: Hàng được nhập khẩu tạm thời vào Việt Nam để gia công, trưng bày, sau đó xuất đi nước khác.
- Tạm xuất – tái nhập: Hàng hóa được xuất tạm để sửa chữa, cho thuê, triển lãm rồi nhập về lại Việt Nam.
1.2. Theo pháp lý
- Hàng cấm xuất nhập khẩu: Hàng hóa bị cấm vì lý do an ninh, quốc phòng, sức khỏe cộng đồng (vũ khí, ma túy, động vật hoang dã...).
- Hàng xuất nhập khẩu có điều kiện: Cần giấy phép chuyên ngành (thuốc, mỹ phẩm, thiết bị y tế...).
- Hàng tự do: Được phép giao dịch quốc tế không cần giấy phép, chỉ cần làm thủ tục hải quan theo quy định.
1.3. Theo tính chất sản phẩm
- Nguyên vật liệu: Như vải, sắt thép, hóa chất – phục vụ sản xuất.
- Thành phẩm: Hàng hóa đã qua sản xuất, có thể bán trực tiếp.
- Hàng gia công: Nhập nguyên liệu về sản xuất trong nước, sau đó xuất trả thành phẩm cho đối tác.
1.4. Theo mã HS (Harmonized System)
Mỗi loại hàng hóa đều có mã HS code hệ thống phân loại hàng hóa quốc tế dùng để xác định thuế suất, chính sách kiểm tra chuyên ngành và xuất xứ.
→ Việc phân loại đúng mã HS giúp doanh nghiệp tránh bị xử phạt, tính sai thuế hoặc chậm thông quan.
2. Vai trò của hàng hóa xuất nhập khẩu
Hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa không chỉ mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia.
Đối với doanh nghiệp
- Mở rộng thị trường: Tiếp cận khách hàng quốc tế, nâng cao thương hiệu và doanh thu.
- Nâng cao chất lượng sản phẩm: Khi xuất khẩu, doanh nghiệp phải đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, từ đó cải thiện chất lượng sản xuất.
- Tối ưu chi phí: Nhập khẩu nguyên vật liệu giá rẻ, giúp giảm giá thành sản phẩm.
- Tiếp cận công nghệ mới: Nhập khẩu máy móc, dây chuyền hiện đại, giúp tăng năng suất và giảm rủi ro sản xuất.
Đối với nền kinh tế
- Tăng trưởng GDP: Xuất khẩu mang về nguồn ngoại tệ lớn, đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia.
- Phát triển ngành dịch vụ hỗ trợ: Logistics, kho vận, bảo hiểm, kiểm định, ngân hàng quốc tế… đều phát triển mạnh mẽ nhờ hoạt động xuất nhập khẩu.
- Thúc đẩy hội nhập: Gắn kết Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nâng cao vị thế quốc tế.
3. Số liệu xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam đến tháng 10/2025
Theo báo cáo mới nhất từ Tổng cục Hải quan, tính đến ngày 15/10/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 718,85 tỷ USD, tăng 6,2% so với cùng kỳ năm 2024.
Kết quả chi tiết
- Xuất khẩu: 368,13 tỷ USD.
- Nhập khẩu: 350,72 tỷ USD.
- Cán cân thương mại: Thặng dư 17,41 tỷ USD.
Cơ cấu hàng hóa
- 32 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 93,1% tổng kim ngạch xuất khẩu.
- 43 mặt hàng nhập khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 92,9% tổng kim ngạch nhập khẩu.
Điều này cho thấy cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu Việt Nam ngày càng đa dạng, không chỉ tập trung vào nông sản mà mở rộng mạnh sang công nghiệp chế biến và công nghệ cao.
4. Phân loại hàng hóa xuất nhập khẩu theo nhóm ngành
4.1. Nhóm hàng xuất khẩu chủ lực
- Công nghiệp chế biến: 309,03 tỷ USD (chiếm 88,6% tổng kim ngạch). Bao gồm: điện thoại, máy tính, linh kiện, dệt may, giày dép, đồ gỗ.
- Nông, lâm sản: 29,51 tỷ USD (chiếm 8,5%) – như gạo, cà phê, cao su, hạt điều, rau quả.
- Thủy sản: 8,17 tỷ USD (chiếm 2,3%).
- Nhiên liệu & khoáng sản: 2,03 tỷ USD (chiếm 0,6%).
4.2. Nhóm hàng nhập khẩu chủ yếu
-
Tư liệu sản xuất: 311,22 tỷ USD (chiếm 93,8%).
-
Máy móc, thiết bị, phụ tùng: chiếm 52,5%.
-
Nguyên liệu, nhiên vật liệu: chiếm 41,3%.
-
Vật phẩm tiêu dùng: 20,7 tỷ USD (chiếm 6,2%).
Cơ cấu này phản ánh đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên vật liệu và máy móc để phục vụ sản xuất xuất khẩu.
Xem thêm: Hiểu đúng về hợp đồng ngoại thương: Từ lý thuyết đếb ứng dụng trong kinh doanh xuất nhập khẩu
5. Quy trình xuất nhập khẩu hàng hóa chi tiết
Để thực hiện một thương vụ xuất nhập khẩu hàng hóa, doanh nghiệp cần tuân thủ quy trình gồm 7 bước cơ bản sau:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ pháp lý
- Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
- Mã số xuất nhập khẩu (đăng ký với Tổng cục Hải quan).
- Giấy phép chuyên ngành (nếu hàng hóa có điều kiện).
→ Đây là cơ sở pháp lý để doanh nghiệp được phép giao dịch quốc tế.
Bước 2: Thương thảo và ký hợp đồng ngoại thương
- Thống nhất về giá, điều kiện giao hàng (Incoterms), phương thức thanh toán, và thời gian giao hàng.
- Hợp đồng cần rõ ràng về quyền – nghĩa vụ, tránh tranh chấp khi phát sinh rủi ro.
Bước 3: Chuẩn bị và đóng gói hàng hóa
- Sản xuất, kiểm tra chất lượng, đóng gói đúng tiêu chuẩn quốc tế.
- Ghi nhãn bằng tiếng Anh, thể hiện xuất xứ, mã HS, hướng dẫn sử dụng (nếu có).
Bước 4: Vận chuyển quốc tế
- Lựa chọn phương thức phù hợp: đường biển (FCL, LCL), hàng không, đường bộ hoặc đa phương thức.
- Mua bảo hiểm hàng hóa (Cargo Insurance) để phòng ngừa rủi ro trong quá trình vận chuyển.
Bước 5: Khai báo và thông quan hải quan
Doanh nghiệp cần nộp:
- Tờ khai hải quan điện tử.
- Hóa đơn thương mại (Invoice).
- Phiếu đóng gói (Packing List).
- Vận đơn (Bill of Lading).
- C/O – Giấy chứng nhận xuất xứ.
- Giấy kiểm dịch hoặc kiểm định (nếu có).
Quá trình thông quan có thể kéo dài 1–3 ngày tùy loại hình và kết quả kiểm tra.
Bước 6: Thanh toán quốc tế
- Phương thức phổ biến: T/T (chuyển khoản), L/C (thư tín dụng), D/P, D/A.
- Lưu ý: Với đơn hàng giá trị cao, nên sử dụng L/C để hạn chế rủi ro thanh toán.
Bước 7: Nhận hàng – kiểm tra – thanh lý hợp đồng
- Doanh nghiệp nhập khẩu kiểm tra hàng về số lượng và chất lượng.
- Hai bên đối chiếu chứng từ, hoàn tất thanh toán và kết thúc hợp đồng.
6. Giải pháp nâng cao hiệu quả xuất nhập khẩu
Phòng ngừa rủi ro tỷ giá
Doanh nghiệp có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) hoặc quỹ bảo hiểm tỷ giá để cố định chi phí.
Đa dạng hóa thị trường và đối tác
Không phụ thuộc vào một quốc gia hoặc khách hàng duy nhất, mở rộng sang các thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ, Đông Âu để giảm rủi ro địa chính trị.
Chọn đối tác uy tín
Thẩm định kỹ thông tin khách hàng, yêu cầu đặt cọc hoặc sử dụng L/C để bảo đảm an toàn giao dịch.
Nâng cao chất lượng hàng hóa
Đầu tư vào R&D, kiểm tra chất lượng (Quality Control), tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế như ISO, FSC, CE, RoHS, đặc biệt với hàng tiêu dùng và hàng thủ công mỹ nghệ.
Ứng dụng công nghệ số
Sử dụng phần mềm quản lý logistics, khai báo hải quan điện tử, ERP, Blockchain để theo dõi hàng hóa và chứng từ minh bạch hơn.
7. Xu hướng xuất nhập khẩu hàng hóa năm 2025
7.1. Chuyển đổi số toàn diện
Công nghệ AI, IoT, Big Data và Blockchain đang thay đổi cách doanh nghiệp vận hành chuỗi cung ứng – từ dự báo nhu cầu, theo dõi vận đơn đến quản lý kho bãi.
7.2. Tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững
Thị trường EU, Nhật Bản và Mỹ ưu tiên sản phẩm thân thiện với môi trường. Doanh nghiệp cần hướng tới xuất khẩu xanh, giảm khí thải và sử dụng nguyên liệu tái chế.
7.3. Mở rộng thương mại điện tử B2B
Các nền tảng như Alibaba, Amazon Business, Made-in-China đang trở thành kênh bán hàng toàn cầu hiệu quả, giúp doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng tiếp cận khách hàng quốc tế.
7.4. Hợp tác khu vực và FTA
Các hiệp định như CPTPP, EVFTA, RCEP tiếp tục mở rộng ưu đãi thuế quan và giảm rào cản thương mại cho hàng Việt, đặc biệt trong nhóm nông sản và hàng công nghiệp nhẹ.
Hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa là một trong những động lực chủ lực giúp Việt Nam phát triển kinh tế, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực sản xuất. Để thành công trong lĩnh vực này, doanh nghiệp cần: Hiểu rõ quy trình và quy định pháp lý về thương mại quốc tế. Quản lý rủi ro hiệu quả, đặc biệt là về tỷ giá, đối tác và thanh toán. Đảm bảo chất lượng hàng hóa, đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu. Tận dụng xu hướng chuyển đổi số và hội nhập để tối ưu chi phí, tăng tốc độ giao dịch. Đừng quên theo dõi Fanpage của Han Exim để không bỏ lỡ những kiến thức hay và các kỹ năng mềm về xuất nhập khẩu nhé!
—————————————————————————
CLB Yêu Xuất Nhập Khẩu Hà Nội (HAN EXIM CLUB)
Đào tạo nghiệp vụ Xuất nhập khẩu & Logistics
Mobile: 0906246584 0986538963
Add: số 18 ngõ 67 Chùa Láng, quận Đống Đa, Hà Nội
Website: https://hanexim.edu.vn
Fanpage: https://www.facebook.com/giasuxuatnhapkhau
Facebook: https://www.facebook.com/lophocxuatnhapkhau